کد مطلب:24697 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

انتقال نشئه، جذبه، مراقبت و توجه در چه مواردي حاصل ميشود؟ آيا مخصوص به سنّ خاصّي است؟

خواهر گرامي، اصطلاحاتي كه شما به كار بردهايد اصطلاحات عرفاني و اخلاقي است و به نظر ميرسد منظور شما اين است كه، چگونه انسان ميتواند به مقام توجه به حق تعالي، مراقبت و معرفت برسد؟ در مجموع بايد گفت كه: رسيدن به معرفت و كمال مخصوص سن خاصّي نيست. البته درك مدارج عالي معرفت معمولاً در سنين بالا و بعد از طي مراحل زياد صورت ميگيرد. ولي نكتة بسيار مهمّ اين است كه نبايد قصد فرد از انجام اعمال و عبادات فقط رسيدن به نشئه يا اطلاع بر مطالب غيبي و... باشد; بلكه بايد هدف انجام وظيفه و كسب رضايت حق تعالي باشد.(43)

در هر حال علماي اخلاق براي تهذيب نفس و پرهيز از گناه چهار مرحله را توصيه ميكنند(44): اوّل: مشارطه; يعني انسان در هر شبانهروز يك مرتبه با خود شرط كند كه به سوي گناه نرود، در انجام واجبات كوتاهي نكند و هر كار خير و مستحبي كه برايش ميسّر ميشود، ترك نكند. البته بهتر است اين عمل بعد از نماز صبح و تعقيبات آن باشد.

دوّم: مراقبه; يعني انسان در حين انجام اعمال روزمره، مراقب نفس خود باشد و در هر حركت و سكوني خدا را مدّ نظر بگيرد. چرا كه حاالات انسان از سه صورت بيرون نيست يا در طاعت است يا در معصيت يا در مباح. اگر در حال طاعت است، عمل را با حضور قلب و اخلاص انجام دهد و قصد قربت نمايد. اگر در حال انجام معصيت است با ترك آن، توبه كردن و پوشاندن آن، در صدد جبران برآيد و اگر در حال انجام عمل مباحي است مثلاً خوردن، نام خدا را ببرد و با وضو باشد و...

سوّم: محاسبه; يعني انسان در پايان روز و هنگام خواب به بررسي اعمال خود بپردازد. اگر واجبات را انجام داده خدا را شكر كند و اگر معصيتي را مرتكب شده، توبه نمايد و در صدد جبران آن برآيد. چهارم: معاتبه; يعني عتاب و سرزنش كردن نفس است و كوشش در وادار كردن آن به اطاعت از فرمان الهي. بنابراين; مراقبت و توجه چيزي نيست كه خود به خود حاصل شود; بلكه با تمرين و كوشش به تدريج ميتوان به اين مقام رسيد.

براي اطّلاع بيشتر در اين زمينه مطالعة كتابهاي زير را به شما توصيه ميكنيم: «اخلاق در قرآن» از آيتالله مصباح يزدي، «اخلاق در قرآن» از آيتالله مكارم شيرازي، «اخلاق در قرآن» از آيتالله جوادي آملي، «تزكية نفس و خودسازي» از آيتالله اميني، «راهيان كوي دوست» از آيتالله مصباح يزدي.

پاورقي:

-43 علامه نراقي، علم اخلاق اسلامي، ترجمة منيري، ج 3، ص 132-124.

-44 علامه نراقي، علم اخلاق اسلامي، ترجمة منيري، ج 3، ص 132-124.